Gedenkbank
Een bank, een boom en een bos: eerbetoon in het Buurtbosch
Iedereen kent ‘m; de sierlijke bank bij de Amerikaanse eik in het Buurtbosch. Maar het verhaal erachter? Dat is minder bekend. Hoog tijd om dat weer onder het stof vandaan te halen.
Het begint allemaal met een boom. Een gedenkboom. Ons land telt nogal wat zogenaamde ‘gedenkbomen’, vaak geplant om de voorbijganger te herinneren aan een persoon of gebeurtenis. In het Buurtbosch staan er ook een paar: in dit geval gaat het om een Amerikaanse eik. Het is een boomsoort die de bezoeker van het bos er veel vaker aan zal treffen. Strikt genomen is de boom een immigrant en wordt door sommige bosbeheerders als een plaag beschouwd.
Ruim honderd jaar geleden was dit echter nog een heel bijzondere boom en notaris Van den Ham wilde deze dan ook maar wat graag in zijn bos laten planten. Eén van de door hem gekochte jonge bomen gaf hij aan Rutger Dinger. Op zijn beurt, gaf die in 1915 de Vereniging voor Plaatselijke Belangen en Vreemdelingenverkeer te Lunteren de opdracht om de inmiddels volwassen Amerikaanse eik uit zijn tuin te halen en over te brengen naar het Buurtbosch. Hij schonk deze aan de Stichting het Luntersche Buurtbosch. De eik moest gaan dienen als een blijvende, levende herinnering aan de stichter van het Buurtbosch. Het gedenkteken werd in 1915 onthuld door notaris R. Dinger.
De boom werd voorzien van een smeedijzeren hekwerk. Ontworpen door Ir. J.W. Dinger, zoon van de notaris, die het groen geschilderde smeedijzeren hekwerk dezelfde achthoekige vorm gaf als de Koepel. Het is vervaardigd door de dorpssmid Nicolaas Koops. Hierin verwerkte hij het bladmotief en de eikels van de Amerikaanse eik en de tekst: “De Burgerij van Lunteren aan de Stichter van het Buurtbosch – Anno 1914”. De kosten van het hek werden betaald door de inwoners van het dorp.
Van officiële overdracht naar monument
Op 2 juni 1916, de dag waarop ook de Koepel officieel werd opengesteld voor het publiek, werd de boom met hekwerk en bankje officieel overgedragen aan het bestuur van de Stichting Het Luntersche Buurtbosch. In de 19e eeuw is het als gemeentelijk monument aangewezen. Ab Welgraven wilde van het bos een rijksmonument maken. Dit leidde er uiteindelijk toe dat naast het bos ook de Koepel, de pomp (bij de Koepel) en de gedenkboom van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) het predicaat rijksmonument kregen.
Groot onderhoud
De eik groeide snel en heeft nu, ruim honderd jaar later, een omvang van ongeveer drie meter. Helaas is de staat van de boom niet erg goed. Datzelfde kon gezegd worden van de bank. Deze toonde veel sporen van teloorgang. Gemeente Ede nam daarop het initiatief en zette een paar schilders uit het Oostblok aan het werk. Die begonnen driftig te schuren en vervolgens met kanariegele verf de letters weer kleur te geven. Een goed moment om rigoureus in te grijpen.
Eind 2023 is er een plan van aanpak gemaakt. De bank werd ingemeten en alle maten van de bank zijn nauwkeurig vastgelegd. In januari 2024 is de bank verwijderd, de onderdelen genummerd en is de bank “ontlakt” en “gestraald” om zo een goede basis te hebben. Daarna zijn de slechte onderdelen van de bank “opgesmeed” of volledig vervangen. Ook zijn originele details in de bank teruggebracht. Tijdens de zomermaanden is de bank in elkaar gezet om zeker te zijn dat alle onderdelen passen bij terugplaatsing. Daarna is de bank opnieuw in onderdelen gestraald en voorzien van een roestwerende laag (scooperen). Na grondig kleurenonderzoek is de bank in de juiste kleur geverfd en zijn de letters en de eikels in de bank met de hand beschilderd.
Terugplaatsing
In oktober 2024 werd de bank terug geplaatst in nieuwe hardstenen sokkels op de oude fundering. De werkzaamheden aan deze grondige onderhoudsbeurt zijn in nauwe samenwerking uitgevoerd door vrijwilligers van de “Stichting Waarkgroep Luntersch Aarfgoed” waarbij de “out of pocket”-kosten betaald zijn door De Vrienden van het Luntersche Buurtbosch. Dit is natuurlijk alleen mogelijk door donaties en lidmaatschapsgelden. Wij zijn hen dan ook erg dankbaar dat wij dit hebben kunnen doen.
(Weer) een waardig gedenkteken
Dankzij het grondige herstel is de bank weer een waardig eerbetoon aan notaris Van den Ham. Een plek om even te pauzeren, te mijmeren – en dankbaar te zijn voor het Buurtbosch dat hij ons naliet.
